Giano, urocze i malownicze miasteczko, o kryształowo czystym powietrzu, odwiedzane jest głównie w okresie letnim i jesiennym. Usytuowane na wysokości 546 m n.p.m., ze względu na swoją pozycję, oferuje przyjemny mikroklimat, szczególnie podczas letnich upałów.
Lekka bryza pełna polnych zapachów, zapewnia miły pobyt zarówno w Giano, jak i w okolicznych miejscowościach. Dzięki korzystnemu położeniu geograficznemu, 25 km od Foligno, Spoleto i Todi, Giano jest idealnym punktem wypadowym do odwiedzin głównych miast sztuki w Umbrii.
Ten krótki przewodnik może być swego rodzaju kompasem dla odwiedzających Giano i jego okolice. Nie stawia sobie za cel wskazanie konkretnych tras turystycznych, lecz pragnie zachęcić do odwiedzenia tych okolic wzbudzając ciekawość i emocje, wynikające z porównania kultur i obyczajów, krajobrazów i smaków tutejszych specjałów gastronomicznych.
Przemieszczając się z jednej miejscowości do drugiej, podziwiać można wspaniałe panoramy, dzikie zarośla śródziemnomorskie, przeplatane gajami oliwnymi i rzędami uprawianej tu winorośli. Stąd Giano i okolice są idealnym miejscem dla agroturystyki, przejażdżek konnych i turystyki gastronomicznej. Schronisko San Gaspare usytuowane na Monte Martano to oaza dla miłośników wypoczynku w naturze.
Obierzmy jako punkt obserwacyjny właśnie górę Monte Martano (1094 n.p.m.), z której rozciąga się wyjątkowy widok na całą równinę umbryjską, otaczające ją pasma górskie, jak również na okoliczne zamki, przyciągające koneserów sztuki.
Giano otoczone jest sugestywnymi osadami bogatymi w historię i sztukę. Montecchio, Camporeggiano, Seggiano, Macciano, Torinetto, S. Stefano, Casa Maggi, Palombaro, Formicaro, S. Sabino, to antyczne małe wioski, oferujące niezwykłą gościnność. Z kolei Bastardo, jedyne współczesne miasteczko, zbudowane w okresie powojennym, posiada kilka zakładów przemysłowych i usługowych. I stanowi centrum ekonomiczne gminy.
Giano dell'Umbria, w wyniku różnych wydarzeń historycznych, od polowy XIII wieku do początków XIX wieku, znajduje się pod rządami miasta Spoleto. Zachowuje jednak swoją niezależność i zarządza własnym terytorium, obejmujacym również osady Montecchio i Castagnola.
Istniejący zamek, choć nie największych rozmiarów, ma złożoną strukturę, opierającą sie w dwóch kompleksach fortyfikacyjnych, na których szczycie znajduje się Palazzo pubblico oraz parafia S. Michele z XIII wieku.
Zachowane są średniowieczne mury obronne oraz ślady murów rzymskich. Wagę tej osady potwierdza obecność wielu kościołów, z których najważniejszy to kościół Świętego Franciszka, znajdujący się poza kamiennym murem. Jest to świątynia o jednej nawie głównej z przyległymi budowlami, której piękne freski w kaplicy Krucyfiksu, będące dziełem Giovanni di Corraduccio (początek XV wieku) odzwierciedlają przesłanie kulturowe ruchu franciszkańskiego.
Kościół Santa Maria zachował ślady swego średniowiecznego pochodzenia, mimo zmian wprowadzonych w XVI i XVII wieku. Natomiast kościół San Biagio pochodzi z siedemnastego wieku.
Opactwo San Felice
W pobliżu Giano znajduje sie opactwo San Felice, arcydzieło sztuki romańskiej. Obiekt ten jest typowym przykładem umbryjskiej architektury romańskiej z wpływami lombardzkimi i okazuje szereg podobieństw do świątyń miasta Spoleto.
Kościół do dnia dzisiejszego okazuje nam swoją oryginalną strukturę z XII wieku, natomiast krużganek klasztorny i przylegle budynki wzniesione na planie litery L, zostały skonstruowane w okresie od drugiej połowy XVI wieku do końca XVIII wieku. Fasada wykonana jest z różowego kamienia wydobywanego w niedalekich kamieniołomach San Terenziano, a struktura kościoła składa się z trzech naw oddzielonych kolumnami, też z kamienia i z presbiterium wznoszącego się nad trzema absydami, zgodnie z modelem lombardzkim.
Styl lombardzki przywołuje również sklepienie nawy głównej, bardzo rzadko spotykane w Umbrii. Romański charakter budowli, skryty pod różnymi przeróbkami barokowymi w XVII wieku, został wydobyty na światło dzienne w wyniku prac restauracyjnych w roku 1958. Nad portykiem znajduje sie elegancka trufla, przez którą prześwituje światło z zewnątrz, oświetlające w godzinach popołudniowych główny ołtarz, tworząc niepowtarzalną atmosferę. Do ołtarza prowadzą strome, współczesne schody, wykonane z lokalnego kamienia travertino.
Krypta pochodzi z tego samego okresu co kościół, choć wyraźnie zauważa się, że do jej konstrukcji wykorzystano materiały odzyskane z innych budowli. Przechowywana jest w niej arka zawierająca relikwie Świętego Feliksa. Krużganek kościelny na planie prostokąta, charakteryzuje się podcieniami, podtrzymywanymi przez kamienne kolumny, na których szczycie widoczne są freski obrazujące świętych i błogosławionych. Natomiast freski na ścianach przedstawiają epizody z życia Świętego Feliksa. Na środku krużganka znajduje się stara studnia - cysterna - służąca do zbierania wody deszczowej.
Montecchio
Ten ważny zamek o dominującym położeniu, położony przy antycznej via Flaminia, był prawdopodobnie ufortyfikowany już w X wieku i stanowił część Normandii. Od końca XII wieku został podporządkowany Panom z Giano. Zamek zachował sporą cześć murów wzniesionych w XII wieku, przebudowanych w XIV wieku, które pozostały w stanie nienaruszonym do dnia dzisiejszego.
Na centralnym placu znajduje się Palazzo Comunità z XVI wieku ze swoją tarczą herbową, a obok, po lewej stronie wznosi się kościół San Bartolomeo. Posiada on jedną nawę oraz sklepienie z pięciu przęseł. Na uwagę zasługuje wiele fragmentów fresków i rzeźb, które podkreślają wagę, jaką kościół ten odgrywał na przestrzeni wieków.
Castagnola
Zamek Castagnola jest historycznie ściśle powiązany z Giano. Od 1383 do 1439 znajdował się pod władzą Panow Trinci. W następnym wieku przeszedł pod dominację miasta Todi, czego świadectwem jest tarcza herbowa nad wrotami zamku, obrazująca orła z dwoma orlątkami pod skrzydłami.
Ze starych murów pozostano niewiele, natomiast wieża obserwacyjna została przekształcona w dzwonnicę.
Jedynym miejscem kultu wewnątrz zamku jest kościół Santa Croce (Świętego Krzyża), którego jedna ze ścian zewnętrznych opiera się na murze obronnym.
Morcicchia
Zgodnie ze świadectwami z X wieku, była to antyczna posiadłość feudalna rodzin spoletynskich Litaldi lub Ritaldi. W XVII wieku Morcicchia połączyła sie z Moriano otrzymując statut gminy. W 1816-18 dołączono ją do Gminy Giano. Do dnia dzisiejszego zachowały się niektóre wieże zamkowe, parę domostw oraz resztki muru obronnego.
W centrum osady znajduje się kościółek San Silvestro z XIV wieku, choć podejrzewa się jego wcześniejsze pochodzenie ze względu na fakt, że opiera się bokiem o mury zamku. Wysmukła dzwonnica jest prawdopodobnie świadectwem tej antycznej konstrukcji.
Palazzo Pubblico - Pałac Miejski
Pałac municypalny pochodzenia średniowiecznego, był na przestrzeni wieków wielokrotnie przebudowywany. Również ostatnio zakończono w nim prace renowacyjne. Na lewo od wejścia zachował się wmurowany herb gminy z XIV - XV wieku.
Sale Rady obiega zdobniczy pas pod sufitem namalowany w 1934 przez miejscowego artystę Ernesto Bannella i przedstawiający wszystkie zamki znajdujące się na terenie Gminy. W strefie archeologicznej w miejscowości Toccioli wydobyto na światło dzienne antyczną willę rzymską.
Kościół San Michele Arcangelo
O pochodzeniu tego starego kościoła świadczą widoczne na zewnątrz półokrągłe absydy oraz mury obwodowe. Przypuszcza się, że pierwsza konstrukcja została wzniesiona między końcem XIII i początkiem XIV wieku. Wewnątrz, aczkolwiek mocno zniszczone, widoczne są fragmenty fresków absydy z 1501, odwołujące się do Kultury spoletynskiej z końca XV i początków XVI wieku. Na lewej ścianie nawy zachował się również wartościowy drewniany krucyfiks z XVI wieku.
Miejscowości: Bastardo, Montecchio, Fabbri, Castagnola, S.Stefano, S.Sabino, Macciano, Case Maggi, Morcicchia, Casa Naticchia, Moriano, Bivio Moscatini, Seggiano, Palombaro, Rustichino, Formicaro, Camporeggiano.
Uroczystości religijne
Uroczystości tradycyjne i imprezy gastronomiczne
Imprezy kulturalne
Jest to kontynuacja manifestacji Strada del Sagrantino - Drogi wina Sagrantino , która łączy gminy Giano dell'Umbria, Gualdo Cattaneo, Montefalco, Bevagna i Castel Ritaldi w celebrowaniu jednego z najbardziej szlachetnych win ziemi umbryjskiej - Sagrantino. Publiczność, degustując wina z lokalnych piwnic, uczestniczy w spektaklach współczesnego teatru autorskiego, tańca, słucha muzyki, ogląda wystawy malarskie i pokazy filmowe, a wszystko odbywa się w fascynującej scenerii najpiękniejszych miejsc tego zakątka Umbrii.Sierpień - Arte nei Castelli - Sztuka w Zamkach - letnie koncerty w kościołach i średniowiecznych zamkach.
Samochodem: Autostrada del Sole A1, zjazd Valdichiana (jadąc z północy ), zjazd Orte (jadąc z południa). Autostrada Adriatica A14, zjazd Pesaro, Fano (jadąc z północy), jechać w kierunku Gubbio Gubbio, Perugia; zjazd Civitanova Marche (jadąc z południa), jechać w kierunku Foligno.Droda szybkiego ruchu E45 Cesena-Orte, zjazd Ripabianca, Foligno (z północy). Zjazd Massa Martana (z południa).
Pociągiem: linia Foligno-Spoleto-Terni-Orte-Roma, stacja Foligno (24 Km), stacja Spoleto (26 Km). Linia Firenze-Terontola-Perugia-Assisi. Znad Adriatyku: Ancona-Foligno-Spoleto-Terni. Ancona-Foligno-Assisi-Perugia.
Samolotem: Regionalny Port Lotniczy S. Egidio, Perugia (52 Km)
Autobusem: wiele linii łączących główne centra (Perugia, Foligno, Spoleto) z Giano i Bastardo.
Wypożyczalnie samochodów: Avis (Via Stazione FS, Foligno) tel. 0742.340919
Taxi: Foligno, tel. 0742.344280, Spoleto, tel. 0743.220311
